VÀI NHÌN NHẬN HÔM NAY VỀ THƠ MỚI
(Hiền Nguyễn)
|
Thơ mới xuất hiện từ khi nào?
Theo ý kiến của giáo sư Hà Minh Đức, thế kỷ XX có hai hiện tượng thơ đáng chú ý là Thơ mới và Thơ Cách mạng.
Trước nay, chúng ta đều nghĩ Thơ mới
xuất hiện vào năm 1932 với bài thơ Tình giàcủa Phan Khôi xuất hiện trên báo cùng với
bài giới thiệu mang tên Một lối thơ mới trình chánh giữa làng thơ đã
có tiếng vang mạnh mẽ, được xem là bài thơ mở đầu cho phong trào Thơ mới.
Và cho đến nay, dấu mốc văn học 1932 vẫn
được xem như thời điểm ra đời của Thơ mới. Năm 2012 - đúng vừa tròn 80 năm, tại
Ngày thơ Việt Nam lần thứ X, Hội Nhà văn Việt Nam cũng có triển lãm các nhà thơ
trong phong trào Thơ mới đánh dấu 80 năm sự kiện này ra đời.
Thế nhưng, tại Toạ đàm do Viện văn học
tổ chức thì nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân, bằng những tài liệu của quá khứ đã
chỉ ra rằng, bài thơ Tình già của Phan Khôi xuất hiện năm 1928 và được
in ở báo Hà Nội. Sở dĩ khi in ở Hà Nội trước đó chưa gây được tiếng vang cũng như
tạo được chú ý dư luận vì đấy là tờ báo nhỏ. Song thực tế, phong trào Thơ mới
một năm sau đó mới bùng phát mạnh mẽ ở cả ba miền.
Sở dĩ Phan Khôi hô hào phong trào Thơ
mới là do dụng ý của ông, đưa chủ trương duy tân vào văn học. Dù được coi là
người có tác phẩm mở đầu cho phong trào Thơ mới nhưng Phan Khôi tự thấy mình
không trở thành nhà thơ của Thơ mới được và cũng không sáng tác Thơ mới, không
đăng Thơ mới trên bất kỳ tờ báo nào.
Xem xét về hiện tượng Phan Khôi, Lại
Nguyên Ân khẳng định: Phan Khôi không phải là nhà thơ Mới mà đó là hoạt động
của một nhà văn hoá tác động phong trào, khởi phát của phong trào Thơ mới.
Như vậy, nếu căn cứ vào mốc thời gian
thì Thơ mới xuất hiện đã trên 80 năm. Và nếu vẫn lấy căn cứ vào bài thơ Tình
già của Phan Khôi thì ít nhất đó phải là năm 1928.
Đồng tình với quan điểm Thơ mới không
phải bắt đầu từ năm 1932 của một số nhà nghiên cứu, Giáo sư Mã Giang Lân còn
cho rằng Thơ mới phải tính từ đầu thế kỷ XX và bắt đầu từ năm 1907, 1908 với
chu kỳ 12 năm có một giai đoạn phát triển theo hình sóng. Đầu thế kỷ XX là giai
đoạn 1, năm 1932b là giai đoạn 2, năm 1944 là giai đoạn 3, năm 1956 là giai
đoạn 4… Phải đặt Thơ mới trong bối cảnh đầu thế kỷ chúng ta mới nhìn rõ diện
mạo Thơ mới Việt Nam ở cả ba lĩnh vực là sáng tác, lý luận phê bình và dịch
thuật.
Theo ý kiến của tác giả trẻ Nguyễn Thanh
Tâm thì sự xuất hiện của Thơ mới không phải ngẫu nhiên mà là một quá trình tích
luỹ “chất sống mới”, đến thời điểm “chất sống mới” đã hình thành thì nó sẽ xuất
hiện. Đó cũng là sự tương đồng giữa Thơ mới và thơ hiện nay.
Việc cho rằng Thơ mới có một giai đoạn
coi như bước đệm trước năm 1932 (hoặc 1928) xem ra không phải không có lý khi
nhìn lại một tiến trình phát triển của giai đoạn thơ ca, đặc biệt là Thơ mới.
Nếu nghiên cứu vấn đề này, có lẽ các nhà nghiên cứu - từng gắn bó, từng biết
tới Thơ mới mà hiện giờ không nhiều nên đặt nền móng đầu tiên.
Thơ mới - còn nhiều vấn đề dang dở
Thơ mới là một hiện tượng không chỉ ở
Việt Nam mà mang tính khu vực, nhưng Việt Nam là nơi Thơ mới có được thành công
đáng kể. “Đó là cuộc Cách mạng trong thi ca, một cuộc Cách mạng triệt để” - nhà
lý luận phê bình Nguyễn Đăng Điệp khẳng định.
Khi Thơ mới chưa ra đời, chúng ta chủ
yếu làm thơ chữ Hán theo thể thơ Đường. Sau đó tiến triển thêm một bước là thơ
Nôm. Ở các thể thơ này người làm thơ phải phụ thuộc và tuân thủ niêm luật,
giọng điệu, cân nhắc chữ nghĩa. Và dù sáng tạo nội dung thế nào đi chăng nữa
thì hình thức vẫn là phụ thuộc, vay mượn.
Chỉ đến khi Thơ mới xuất hiện chúng ta
mới độc lập hẳn và thoát khỏi Thơ Đường, tạo nên một truyền thống mới của Thơ
Việt Nam - Giáo sư Trần Đình Sử nhấn mạnh.
Mặc dù đánh giá cao vai trò của Hoài
Thanh - Hoài Chân trong thi nhân Việt Nam, nhưng giáo sư Trần Đình Sử cho rằng,
đặt trong bối cảnh hiện nay, ông chưa thật đồng tình một số nhận định của Hoài
Thanh - Hoài Chân. Ví dụ như nhận định Thơ mới không chống thơ cũ, chỉ chống
thơ dở. Theo giáo sư thì không có một thời đại thơ ca nào chống lại thơ dở… Thơ
mới là phong trào muốn tự do và thành thật.
Không chỉ những nhận định trong Thi nhân
Việt Nam, mà còn nhiều đánh giá về Thơ mới, những bước thăng trầm của Thơ mới
đặt trong bối cảnh hôm nay cần làm sáng tỏ.
Thơ mới trước Cách mạng tháng 8 được
đánh giá cao, nhưng sau Cách mạng tình hình lại ngược lại. Phải đến gần 60 năm
sau, từ đại hội Đảng lần thứ VI Thơ mới mới được đề cao trở lại.
Theo lời kể của Hà Minh Đức thì “Xuân
Diệu là người hậm hực nhất vì Thơ mới không được đánh giá cao”. Đến khi Thơ mới
được “minh oan” thì Xuân Diệu không được chứng kiến thành quả đó.
Việc đưa Thơ mới vào chương trình sách
giáo khoa cũng là vấn đề đáng tranh luận. Trong khi sách giáo khoa của miền Bắc
chỉ học Thơ mới thì sách giáo khoa miền Nam lại chỉ có Tự lực văn đoàn.
Lựa chọn tác phẩm trong sách giáo khoa
mặc dù đã được hội đồng biên soạn cẩn trọng nhưng vẫn có tranh luận, chưa có sự
thống nhất về tác phẩm đặc sắc, đỉnh cao nhất của từng tác giả. Qua cuộc toạ
đàm này, PGS Đỗ Ngọc Thống mong muốn nhận được ý kiến và lựa chọn nên đưa những
tác phẩm, tác giả nào vào chương trình học sách giáo khoa tới đây.
Giai đoạn Thơ mới còn xuất hiện kịch thơ
với nhiều thành tựu đáng kể. Tuy nhiên sự tồn tại của kịch thơ khá ngắn ngủi và
kịch tự sự thay thế như một tất yếu. Vai trò của kịch thơ có ý nghĩa như thế
nào với Thơ mới cũng như đời sống đương thời còn là câu hỏi cần được nhìn nhận
và đánh giá lại thấu đáo.
Thơ mới mặc dù là một thành tựu của quá
khứ nhưng giá trị và ảnh hưởng của nó vẫn còn đến tận hôm nay. Công việc dang
dở của Thơ mới hôm qua đòi hỏi “ứng xử” của hôm nay.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét